Kəlbəcər Azərbaycanın ən yüksək dağ rayonudur
Kəlbəcər Azərbaycanın ən zəngin təbiətə və çoxəsrlik tarixə malik bölgələrindən biridir. Bənzərsiz dağ silsilələri, sıx meşələr, yüzlərlə bulaq, o cümlədən dünyaca məşhur İstisu mineral suları bu diyarı xüsusi və təkrarsız edir. Qafqazın xəritəsində strateji yüksəkliklərə sahib Kəlbəcər həm də qədim insan məskənlərinin toplandığı məkandır. Qayaüstü təsvirlər, orta əsrlərə aid abidələr və tarixi yaşayış yerləri burada Azərbaycan sivilizasiyasının sarsılmaz izlərini nümayiş etdirir. Bölgənin həm təbii, həm mədəni sərvətləri bu torpağı əsrlər boyunca xüsusi əhəmiyyətli etmişdir. Bu zənginliklər içində Kəlbəcərin coğrafi mövqeyi onu strateji əraziyə çevirirdi. Dağ keçidləri, mühüm əlaqə yolları və yüksək relyef xəritənin təhlükəsizlik arxitekturasında həlledici rola malik idi. Buna görə Kəlbəcər təkcə mədəni məkan deyil, həm də ölkənin müdafiə və regional təhlükəsizlik baxımından vacib hissəsi olub. Yeraltı sərvətləri – mis, qızıl və digər metallarla zəngin yataqlar isə bölgənin iqtisadi potensialını daha da artırırdı. Bu səbəbdən Kəlbəcər hər zaman Azərbaycanın strateji dayaqlarından biri kimi dəyərləndirilirdi. Lakin 1993-cü ildə baş verən işğal bu tarixi ardıcıllığı kəsdi. Ermənistan silahlı qüvvələrinin hücumu nəticəsində rayonun bütün əhalisi öz doğma yurdlarını tərk etməyə məcbur qaldı. İşğalın gətirdiyi dağıntılar uzun illər bölgənin simasını dəyişdirdi. Min illik abidələr məhv edildi, meşələr yandırıldı, təbiət vəhşicəsinə talan olundu. Kəlbəcər sakinləri üçün bu dövr təkcə fiziki itki deyil, həm də mənəvi sarsıntı idi. Onlar yalnız evlərini deyil, həyat tərzlərini, adət-ənənələrini, ata-baba mirasını itirmişdilər. Bu, bir rayonun deyil, bütöv bir toplumun taleyinə vurulan ağır zərbə idi.
2020-ci ilin payızında isə Azərbaycan tarixində yeni bir səhifə açıldı. Vətən müharibəsi xalqımızın birliyi, ordumuzun şücaəti və siyasi liderliyin qətiyyəti sayəsində tarixi Zəfərlə nəticələndi. Əldə olunan hərbi üstünlük bölgədə yeni güc balansı yaratdı və imzalanan üçtərəfli bəyanat Kəlbəcərin döyüşsüz azad edilməsini mümkün etdi. Bu, həm strateji baxımdan, həm də humanitar aspektdə əhəmiyyətli hadisə idi — torpaq qan tökülmədən geri qaytarıldı və illərlə davam edən işğalın sonu gəldi. Bununla Azərbaycan təkcə ərazi bütövlüyünü deyil, həm də beynəlxalq hüquq normalarının bərpasını təmin etdi. Kəlbəcərin azad olunması Şanlı Zəfərin ən uca zirvələrindən biri oldu. Bu bölgə yüksək dağlıq relyefinə görə müdafiə baxımından ciddi üstünlüklərə malik idi və onun geri qaytarılması ölkənin qərb istiqamətində təhlükəsizliyi tamamilə yeni səviyyəyə qaldırdı. Eyni zamanda Kəlbəcərin azadlığı Zəngəzur bölgəsində kommunikasiya xətlərinin açılması, yeni nəqliyyat dəhlizlərinin formalaşması və regional sülhün təmin olunması üçün mühüm imkanlar yaratdı. Bu hadisə təkcə hərbi-siyasi qələbə deyil, həm də uzun illər məhrum qaldığımız dəyərlərin bərpası idi. 25 noyabrın “Kəlbəcər şəhəri günü” elan edilməsi isə bu tarixi ümman içində xüsusi məna kəsb edir. Bu gün təkcə azadlıq sevincinin qeyd olunması deyil, həm də Kəlbəcərin dirçəliş yolunun başlandığı gündür. Ölkə rəhbərliyi tərəfindən bölgəyə xüsusi diqqət göstərilir, bərpa və yenidənqurma layihələri geniş vüsət alır. Yol infrastrukturu yenilənir, yeni enerji və sosial layihələr həyata keçirilir, müasir şəhərsalma strategiyası əsasında Kəlbəcərin gələcək inkişaf modeli qurulur. Bu proseslər Kəlbəcərin yenidən həyat qazanması üçün möhkəm təməl yaradır.
Yunis Eyyubov
YAP Ağstafa rayon təşkilatının əməkdaşı
