Bölgənin tarixi, elmi-arxeoloji əhəmiyyəti
Ağdam Qarabağ bölgəsinin ən qədim yaşayış məskənlərindən biridir və tarixən Albaniya dövründən başlayaraq müxtəlif mərhələlərdə mühüm strateji və mədəni mərkəz kimi tanınıb. Rayon ərazisi orta əsrlərdə Qarabağ bəylərbəylərinin və daha sonra Qarabağ xanlığının təsir dairəsinə daxil olmuş, kənd təsərrüfatı, sənətkarlıq və karvan yolları üzərində yerləşməsi ilə əhəmiyyət qazanmışdır.
1920-ci illərdən sonra sovet dövründə Ağdam sürətlə inkişaf etmiş, 1930-cu ildə rayon statusu almış, sənaye və mədəniyyət mərkəzi kimi formalaşmışdır. 1993–2020-ci illərdə işğal dövründə şəhər demək olar ki, tamamilə dağıdılmış, lakin 2020-ci ildə azad olunduqdan sonra bərpa və yenidənqurma işləri intensiv şəkildə həyata keçirilir.
Ağdam rayonunun ərazisi arxeoloji baxımdan Azərbaycanın ən zəngin bölgələrindən hesab olunur. Burada çoxsaylı qədim yaşayış məskənləri, kurqanlar, qəbir abidələri və orta əsr şəhər qalıqları aşkar edilmişdir.
İbrahimxəlil xanın dövründə (XIX əsr) inşa edilmiş bu məscid Qarabağ memarlığının ən gözəl nümunələrindəndir və arxeoloji-memarlıq baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır.
Məscidin işğal dövründə dağıdılmaması, memarlıq üslubunun orijinallığını qoruması müasir tədqiqatlar üçün vacib mənbədir.
Bu səbəbdən Ağdam həm tarix, həm arxeologiya, həm də mədəni irs baxımından Azərbaycan üçün unikal strateji bölgə hesab olunur.
Yunis Eyyubov
YAP Ağstafa rayon təşkilatının əməkdaşı
